Het  ‘Lichnowsky-kwartet’ bestaat uit:

Rémy Baudet en Sayuri Yamagata, viool
Staas Swierstra, altviool
Albert Brüggen, violoncello

Programma

Luigi  Boccherini: strijkkwartet opus 58 nr 2, in Es grote terts

• Allegretto lento
• Minuetto
• Larghetto
• Allegro vivo assai

Joseph Haydn: strijkkwartet opus 9 nr 4, in d kleine terts

• Moderato
• Menuet
• Adagio cantabile
• Presto

 Over het Lichnowsky kwartet

Het Lichnowsky kwartet is vernoemd naar  Carl Lichnowsky , een jonge edelman die graag en veel muziek maakte. Hij raakte bevriend met de even  jonge Mozart, met wie hij vervolgens in 1789 een reis naar Berlijn maakte. Vrucht van die reis zijn de 3 ‘Pruisissche’ kwartetten die Mozart na terugkeer schreef.

In Lichnowsky’s Weense salon-avonden was Haydn een regelmatige gast. Lichnowsky is de 1e die ooit een strijkkwartet sponsorde ,nl. dat van het wonderkind Ignaz Schuppanzig, de levenslange steeds dikker wordende vriend  en kwartetinterpreet van Beethoven.

Over wonderen gesproken: in de jaren 1764-66 vonden Haydn en Boccherini in hun jeugdige originaliteit allebei het ‘strijkkwartet’ uit, een ensemble van 4 gelijkwaardige stemmen. Zodra het uitgevonden was was het niet meer weg te denken en kon je je er alleen nog maar over verwonderen hoe de mensen het voordien zónder hadden moeten stellen. Iedereen wilde plots kwartet spelen of beluisteren. De zakpartituur ,zo’n klein boekje waarin alle noten staan, is zelfs ontstaan om kwartetliefhebbers te kunnen laten meelezen, een bedenksel van Haydn’s leerling Ignaz Pleyel.

Toelichting programma

Haydn’s opus 9 stamt uit 1768.Het is dan voor het eerst dat hij 6 werken in één uitgave bundelt – iets wat sindsdien  standaard is geworden. Van die 6 staat er één in een mineur-toonsoort, en die zullen we vandaag ten gehore brengen. Een niet moeilijk maar wel serieus  stuk in een ernstige toonsoort. Hiermee opende Haydn z’n set van 6,als om aan te geven dat  het, al noemde hij ze bij gebrek aan beter nog ‘divertimenti a quattro, hem menens  was. Bij dat al wordt Haydn natuurlijk nimmer zwaarmoedig. Het is een feest van inventiviteit en energie. En al heeft het ene instrument meer noten te spelen dan het andere,het is in de grond een gesprek tussen 4 mensen die allemaal hun zegje doen.

Boccherini belandde in datzelfde jaar in Spanje – en ging daar nooit meer weg. Vandaar uit stuurde hij z’n composities op naar Pleyel die inmiddels in Parijs een uitgeverij was begonnen (en daarna nog een pianofabriek zou oprichten, die pas in juni 2014  definitief is dichtgegaan). De kwartetten  opus 58 schreef hij  als 53-jarige in 1796. De wereld in Parijs was door de revolutie sterk veranderd maar voor kwartetten bleef de belangstelling onverminderd groot. Ook bij Boccherini gaat het niet om geluiden maar om gesprekken; het toneel lijkt  echter verplaatst naar een droomwereld – spreekt hij over dromen of droomt hij over gesprekken?-  Soms lijkt de tijd helemaal stil te gaan staan;  dan horen we weer het geluid  van castagnetten en echos’s van spaanse dansen die hem als Italiaans immigrant  zo fascineerden. Het thema van de finale roept daarentegen niet toevallig  de herinnering op aan een fuga. Vierstemmige fuga’s ( denk aan Bach’s Wohltemperiertes Klavier) vormen het substraat onder misschien wel ieder serieus strijkkwartet (denk aan Haydn opus 20, Mozart’s KV 387  en KV 464 en Beethoven’s Grosze Fuge opus 130/133).